Được đánh giá là đất nước có sự phát triển HTX hàng đầu thế giới, các chuyên gia của tổ chức Hỗ trợ phát triển nông nghiệp Hà Lan (Agriterra) - thuộc Liên đoàn HTX Hà Lan, đã chỉ ra những kinh nghiệm có thể vận dụng vào xây dựng HTX tại Việt Nam tại buổi tổng kết chuyến thăm và làm việc của Đoàn với lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam, diễn ra ngày 5/7. Trong đó, Agriterra nhấn mạnh đến sự khác biệt giữa khuôn khổ pháp lý; nhân tố tạo nên sự thành công của các HTX; vấn đề về quản trị; tập huấn, đào tạo, truyền thông và tiêu chuẩn đánh giá HTX.

Sự khác biệt

Khi nghiên cứu các mô hình HTX tại Việt Nam, các chuyên gia Agriterra nhận thấy có riêng một luật điều chỉnh trong lĩnh vực HTX và nhiều chính sách hỗ trợ. Luật và quy định của Nhà nước quyết định cơ cấu tổ chức HTX, trong đó hội đồng quản trị (HĐQT) có thể kiêm cả vai trò giám đốc. Thành viên có thể không giao dịch với HTX và mỗi thành viên góp không quá 20% vốn pháp định. HTX kinh doanh thuộc một tập thể (mô hình 1 cấp).

Trong khi đó, tại Hà Lan không có Luật HTX, chỉ có Luật Dân sự liên quan đến các pháp nhân trong HTX. Việc quản lý và kinh doanh là hai hoạt động tách biệt nhau (mô hình 2 cấp). Vị trí thành viên có hai chức năng, nhiệm vụ khác nhau. Thành viên vừa là người tham gia HĐQT, Hội đồng thành viên, quyết định HTX hoạt động như thế nào, quyết định điều lệ, tức họ là người sở hữu HTX. Đồng thời, họ là nhà cung cấp, sản xuất và kinh doanh.

Chia sẻ về nhân tố tạo nên sự thành công của HTX Hà Lan, ông Jos Campen cho biết HTX được tổ chức theo mô hình từ dưới lên trên, như sự mở rộng trang trại. HTX phải xuất phát từ nhu cầu của thành viên mà thành lập nên. HTX là cánh tay nối dài của nông trại, là công cụ, không phải là mục tiêu. Lợi ích kinh tế của thành viên là kết nối kinh doanh với HTX, không liên quan đến vốn cổ phần.

HTX ở Hà Lan là một thực thể kinh tế, các khía cạnh khác của xã hội nằm ngoài cấu trúc HTX. HTX có nghĩa vụ xã hội là tạo việc làm cho người lao động, luật pháp hỗ trợ kết hợp với tính linh hoạt để sắp xếp điều lệ. Đặc biệt, HTX phấn đấu đạt được lợi nhuận, coi như một phương tiện để bảo đảm sự liên tục và phát triển bền vững.

Ở Việt Nam, HĐQT rất yếu về kỹ năng, tuy nhiên, kỹ năng và kiến thức chỉ là một phần. Phần còn lại do cấu trúc của HĐQT quyết định các vấn đề về điều lệ, quy định nội bộ. Các chuyên gia Hà Lan cho rằng thái độ của Ban Quản trị như tính cách, giá trị, chuẩn mực cá nhân trong mối quan hệ quản lý là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công trong quản trị HTX.

Lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam chụp ảnh lưu niệm với Đoàn chuyên gia Agriterra

Những khuyến nghị từ Hà Lan

Dẫn câu chuyện xe máy tại Việt Nam không được đi trên vỉa hè đã quy định trong luật, nhưng khi tắc đường thì các xe đều đi lên vỉa hè, ông Richard Van der Maden - cán bộ Agriterra, khẳng định kiến thức mọi người đều biết, nhưng thái độ và hành vi mới là yếu tố quyết định.

Ông Richard Van der Maden khuyến nghị việc hợp tác với các doanh nghiệp tư nhân là tốt, nhưng không thể để họ tham gia quản trị HTX. HTX phải chỉ dựa trên thành viên. HTX có thể hợp tác kinh doanh với những người không phải thành viên, miễn là nó mang lại lợi ích cho các thành viên.

Vị trí của Ban Kiểm soát của các HTX tại Việt Nam cần được thay đổi theo hướng không phải là nhân viên dưới quyền quản lý, mà phải ở vị trí độc lập. Các HTX có thể tùy chọn thuê kiểm soát bên ngoài (không phải thành viên) với các kỹ năng, kiến thức cụ thể và cung cấp tư vấn về quản trị.

Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức bằng giáo dục, truyền thông và chia sẻ giới thiệu là rất quan trọng để tạo sự thay đổi. Việt Nam cần tập trung hơn vào đào tạo cho các HTX về quản trị và lập kế hoạch kinh doanh theo chuỗi giá trị; thiết lập một nhóm các giảng viên chính được chứng nhận là những người hiểu rõ về HTX. Bản thân họ sẽ đi dạy cho các HTX cơ sở để nhân rộng thông tin.

Ngoài ra, cần đưa ra tiêu chuẩn đánh giá và xếp hạng HTX để tăng tính cạnh tranh. Hàng năm, Hà Lan đưa ra danh sách 100 HTX hoạt động tốt nhất. Thông tin này không chỉ chia sẻ trên tạp chí chuyên ngành, mà còn chia sẻ trên nhiều tờ báo khác về nông nghiệp và kinh tế. Việt Nam có thể thực hiện tương tự bằng cách dựa trên báo cáo tài chính hàng năm của các HTX và cũng có thể chia sẻ danh sách và đóng góp của họ vào nền kinh tế quốc dân trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Ghi nhận và đánh giá cao những phát hiện, nghiên cứu về HTX của Việt Nam, những đóng góp về vấn đề Luật HTX từ Đoàn chuyên gia Hà Lan, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Văn Thịnh cho biết sẽ nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến và tham mưu với Chính phủ về chính sách phát triển HTX.

Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh mong muốn Đoàn chuyên gia tìm hiểu nguyên nhân vì sao các HTX tại Việt Nam chưa thoát khỏi tình trạng khó khăn, yếu kém. Việc làm này sẽ giúp Việt Nam nhận diện đầy đủ thực trạng, từ đó đề xuất cơ chế, chính sách, hoạch định chiến lược, sửa luật đúng và trúng, thúc đẩy khu vực này phát triển mạnh mẽ.

Theo Thời báo kinh doanh